خبرگزاری شبستان؛ گروه اندیشه: شب قدر در روایات به عنوان یکی از بزرگ ترین شبها معرفی شده است و گویا از امام صادق علیه السلام نقل است که فرمودند خداوند از میان روزها، روز جمعه، از میان ماه ها، ماه رمضان و از میان شب ها شب قدر را برگزیده است.
در روایت دیگری شب قدر به عنوان قلب ماه مبارک رمضان نام برده شده که ائمه علیهم السلام توصیه به شب زنده داری و عبادت و نماز در این شب داشته اند. و خود نیز به آن عمل می کردند. البته این اعمال بیشتر در دهه آخر ماه مبارک که شبهای قدر 21 و 23 را نیز شامل می شد، گزارش شده است که ائمه علیهم السلام دهه آخر ماه مبارک را به عبادات خاص مشغول می شدند. همزمان با شب ۲۳ ماه مبارک رمضان با حجت الاسلام و المسلمین «امیر علی حسنلو» استاد حوزه ومدیر گروه تاریخ و سیره مرکز مطالعات وپاسخگویی به شبهات حوزه های علمیه در خصوص این شب و برکات آن به گفت و گو نشسته ایم که در ادامه می خوانید:
آیا شب قدر به معنای این است که انسان حاکم بر سرنوشت خود می شود؟
شب قدر فرصتی برای بیداری انسان جهت بالا بردن معرفت خود به خداوند است؛ خداوند اجازه داده است با شب قدر انسان در تقدیرات عالم اختیار خود را دخیل نماید؛ راهی است برای عالم بالا که پس از خاتمیت و اتمام نزول وحی راه باز است وفرشتگان برای انسان نازل می شوند وبرای انسان وهدایت او نازل می شوند شبی است انسانها باید درآن برای درک نزول ملائکه که به حضور انسان کامل نازل می شوند در فضیلت ودرک معنویت این حضور مشارکت نمایند وبا ذکر اسما ء الهی فضارا برای حضور خود آماده نمایند وبتوانند با خیل عظیم ملائکه به حضور آن انسان کامل شرف یاب شوند ؛ اسرار شب قدر بسیار بالاتر از آنچه که درک ما برسد هست.
مسلم است که سرنوشت انسان با افعال واختیار انسان است؛ یعنی سعادت وشقاوت به دست خود انسان است واین اراده را خداوند به انسان داده و اورا با این امتیاز از همه موجودات ممتاز نموده است؛ اما علم خداوند به سرنوشت انسان با همه اختیارش احاطه دارد ؛ لذا شب قدر فرصتی است که انسان از سرنوشت بد به سرنوشت خوب با اختیار وتوفیقی که خداوند می دهد برسد واین فرصت طلائی است که دراختیار انسان قرار داده شده است.
به مردم برای دعا و مناجات در شب قدر توصیه وسفارشات اکید شده است که حتما این شب را درک نمایند ، این لطف و عنایت خداوند به بندگان است تا با تقرب جستن به او، تقدیر خوبی برای خود رقم بزنند. با این حال، از آنجایی که این تقدیر مشروط و با در نظر گرفتن اختیار است، لذا شخص با اعمال خوب و بد خود، می تواند آنها را تغییر دهد، به عنوان مثال طول عمر آدمی در لوح محو و اثبات مشخص می شود، اما مشروط می باشد، پس اگر عملی همچون صدقه، صله رحم و ... انجام دهد، عمرش اگر از آن مقدار طولانی تر نشود ثابت باقی خواهد ماند ولی اگر برخی گناهان را مرتکب شود حتی ممکن است عمرش کوتاه تر شود.
اگر بنا باشد سرنوشت انسان در یک شب معین شده و امکان تغییر آن وجود نداشته باشد مسأله جبر و اکراه پیش می آید که با مبنای مختار بودن انسان تعارض دارد. در بعضي روايات از تفريق چنين ياد کرده است که خداوند در اين شب، اموري از قبيل مرگ، رزق و روزي را به مدبّرات امر (اسرافيل، ميکائيل، عزرائيل و جبرئيل ـ عليهم السلام ـ)تسليم مي نمايند، مقدّر مي کند.
اين تقدير و اندازه گيري گرچه حتمي است، اما مانع از مشيت خدا و اختیار انسان نمي شود. يعني حتميت مقدرّات به آن معنا نيست که خداوند تبارک و تعالي به دست خود، دست مردم و مخلوقش را ببندد که نتوانند بر خلاف آن را بخواهند. اعمال و رفتار آدمي با قيد اختيار آدمي نوشته مي شوند. يعني با توجه به اختيار در انجام آن خداوند آن ها را مقدّر مي کند وعلم خداوند به همه ابعاد افعال و اندیشه وتفکر انسان احاطه دارئد.
مناجات با خدا نمودن راهی است که دراین شب خاص می تواند در تمام این امور تحول ایجاد کند ؛ شب فرصت است .
چرا خداوند متعال شب قدر را در میان سال مخفی کرده است؟
مخفی بودن شب قدر دارای حکمت های فراوان است ؛ وحکمت اصلی آن نیز رحمت از سوی خداوند به بندگان وشدت علاقه ای که خداوند به بندگان دارد تا عبادت بیشتر درشبهای رمضان داشته باشند واز فیوضات این ماه بهره مند شوند. خداوند رمزی نیز برای شناخت شب قدر قرار داده است وآن نام علی کلید رمز شبهای قدر است بی ولای علی هرگز نتوان به شب قدر رسید ؛ راه ورود به منزلت شب قدر درک منزلت وجایگاه علی در دین وتوحید است علی کلید اسرار توحید وبندگی است وهرگز این همزمانی تصادفی نیست بلکه سرشار از حکمت است وتدبر واندیشه ؛ لذا باید در کنار تفکر به شب قدر و راه یافتن آن به مودت فی القربی هم توجه داشت؛ البته مخفی در میان سال درست نیست بلکه در نیمه آخر رمضان وبین سه روز که آن هم مشخص است چه روزهایی است سه شب 19 و21 و23 ؛ از حکمتهای دیگر این شب نیز پیوند این شبها با نام امیر مومنان (ع) است دراین همزمان بودن نیز حکمتهای زیادی است که ایام شهادت وعروج حضرت دراین روزها قرار گرفته؛ سر این این قضیه تصادف نیست بلکه خداوند با این همزمانی اسراری را روشن می نماید که سعادت امت را باید با علی واطاعت وحب او جست وپیدا کرد ؛ نام علی کلید حفظ دین وراه ورود به سعادت است ؛ لذا شهادت علی دراین ایام واقع شده تا خداوند به انسان تعلیم دهد که علی(ع) یکی از اسرار شب قدر است ؛ وباید برای درک شب قدر پس از توحید وبندگی واقرار به نبوت به ولایت علی (ع) وفرزندانش تمسک جست وبه نام او چنگ زد ومحبت وعشق اورا در دل پروراند.
پس مخفی بودن میان سه روز حکمت دیگرش این است که خداوند به انسان بفهماند برای درک هر منزلت معنوی باید مقدماتی را طی کرد همانطور که برای اقامه نماز باید وضو گرفت اذان واقامه واستغفار گفت و برای رسیدن به فضیلت ماه بزرگ خدا رمضان باید تصفویه وتزکیه را از ماه رجب شروع کرد لذا توصیه شده در ماه رجب به عبادات خاص ودعاهای خاص توصیه شده وروزه دراین ماه نیز توصیه شده است ؛ درماه شعبان هم که ماه پیامبر است وخودش فرمود شعبان ماه من است ودراین ماه حضرت تمام ماه را روزه می گرفت تا به مردم بفهماند یکی از پله های رسیدن به رمضان درک فضایل ماه شعبان است اینها مقدمه ورود به مهمانی خداست تا اهمیت این ماه درک شود که دو روی داد بزرگ دراین ماه واقع شده است 1- نزول قرآن 2- نزول ملائکه وشب قدر ؛ لذا خداوند برای درک شب قدر هم سه پله قرار داده است ؛ سه شب باید زمزمه عشق نمود تا به وصال راه یافت ؛ حکمت وسر ورمز بزرگ این شب وشرط درکش زمزمه های عاشقانه ودعاهای خاص است ؛ شگفت این است که نام امیر مومنان علی (ع) نیز درمیان این رموز وبه نظرم رمز وکلید اصلی درک شب قدر ولای علی (ع) ونام اوست ومحبت او
ای علی که جمله عقل و دیده ای!
شمه ای واگو از آن چه دیده ای
تیغ ظلمت جان ما را چاک کرد
آب علمت خاک ما را پاک کرد
بازگو دانم که این اسرار هوست
زان که بی شمشیر کشتن کار اوست
بازگو ای باز عرش خوش شکار!
تا چه دیدی این زمان از کردگار
چشم تو ادراک غیب آموخته
چشم های حاضران بردوخته
راز بگشا ای علی مرتضی!
ای پس از سوء القضا حسن القضا!
یا تو واگو آنچه عقلت یافته است
بهترین عمل در شب قدر چسیت؟
تفصیل اعمال شبهای قدر در کتابهای دعا بویژه مفاتیح شیخ عباس قمی (ره)آمده است ؛ بهترین اعمال دراین شب قدر داشتن حال خوب وبه دست آوردن ورسیدن به آن هست که انسان با این مقدمات به حضور دراین شب ودرک شرایط آن نایل شود . داشتن حال خوب مقدمات زیاد لازم دارد ودریک شب نمی توان به این حال رسید لذا باید مراقبت را از ماه رجب شروع کرد ؛ بارسیدن به این حال خوب هر دعا وذکری وهر نیایشی وقرائت قرآنی حتی احسان وافطار دادن بهترین خواهد شد؛ در برخی از سفارشهای علما وجود دارد که بهترین اعمال مباحث علمی وکسب علم است واین هم به این معناست که رسیدن به آگاهی یکی از اسرار شب قدر است که انسان علم پیدا کند به حقیقتی از حقایق جهان هستی ومجهولی از مجهولات او حل شود وبه علم مبدل شود واین بهترین درجه از معرفت ومعارف است . خدمت به مردم از جمله اطعام دادن وخدمات اجتماعی وهمین کاری که پزشکان وپرستاران در جامعه ما امروز در حال انجام آن هستند جزء بهترین کارهاست به نظر من . عبادت به جز خدمت خلق نیست وشرط آن داشتن حال خوب است که با حال خوب کارهای خوب از انسان صادر می شود .
آیا تقدیر بندگان خدا در کلیه امور مختلف مربوط به زندگی مادی و معنوی آنها، در این شب رقم می خورد؟
طبق روايات با اينکه مقدّرات يک سال در يک شب معين مي گردد، ولي شخص مي تواند خطاهاي خود را جبران کند و با اعمال صالحه، بعضي از مقدّرات را تغيير دهد. چنان که صدقه، احترام به والدين، صله رحم، کمک به فقرا، بسياري از بلاها را رفع نموده وسيله وسعت روزي، طول عمر، و توفيق آداب نيکو مي گردد.درشب قدر توفیق این خوبی ها واعمال خوب را از خدوند طلب می کند انسان وشب خاص است.
روي اين جهت است که اعلام چنين شبي و درخواست از مردم که آن را به دعا و مناجات و عبادت زنده نگه دارند، و از خداوند طلب خير و برکت کنند، تقرّب به سوي او جويند. اين درخواست از مردم در جهت دعا و مناجات، در حقيقت يک نوع لطف، رحمت، عنايت و حکمت از طرف خداوند به بندگان است؛ زيرا، اگر مقدّرات هر چيز و هر کسي از قبل تعيين مي شدند، و اگر انسان قابليت جبران و تغيير آن را نداشت و يا فرصتي براي او پيش نمي آمد که آن را تغيير دهد، يا راهي نبود که در رفع آن، و يا تبديل به احسن کردن آن، از خدا درخواست کند. در اين صورت مسير به اجبار و اکراه کشيده مي شد.
بنابراين، تقديرات در يک شب نه قدرت مطلقه خدا را مقيد مي گرداند، نه مشيت او را حتمي مي سازد. و نه دست انسان را می بندد و او را مجبور می سازد، چون منافات ندارد که در شب قدر چيزي مقدّر بشود ولي در هنگام تحقّق و واقع شدن طور ديگر محقق و واقع بشود. زيرا، در عين اينکه کيفيت موجود شدن و مقدّر يک امر حتمي است اما دگرگوني در تقدير امر مسلم ديگري است؛ مثل حوادث که در لوح محو و اثبات معين شده است ولي مشيت الهي بوسيلة عملکردهاي انسان آن را تغيير مي دهد. چنانکه طول عمر انسان در لوح محفوظ براي هر کسي معين مي باشد، امّا صدقه، احترام والدين، صله رحم، آن را تغيير مي دهد. اگر احترام، صدقه، صله رحم بود، از آن اندازه معين فراتر اگر نرود در همان اندازه مي ماند، و اگر نافرماني باشد از آن هم کمتر مي شود. پس تقدير مقدرات در شب قدر، هيچگونه منافاتي با تلاش انسان در تغيير سرنوشت ندارد.
نظر شما