به گزارش خبرنگار گروه قرآن و معارف خبرگزاری شبستان، حسن بن علی بن ابی‌طالب(ع) مشهور به امام حسن مجتبی (۳-۵۰ق) دومین امام شیعیان که ۱۰ سال (۴۰-۵۰ق) امام و حدود ۷ ماه خلیفه مسلمانان بود. حسن بن علی نخستین فرزند امام علی(ع) و فاطمه زهرا(س) و نخستین نوه پیامبر(ص) است. بنابر گزارش‌های تاریخی، نام «حسن» را پیامبر(ص) برای او برگزید و او را بسیار دوست داشت. او هفت سال از عمر خود را با پیامبر(ص) همراه بود و در بیعت رضوان و ماجرای مباهله با مسیحیان نجران حضور داشت.
فضایل امام حسن(ع) در منابع شیعه و اهل سنت آمده است. او یکی از اصحاب کسا است که آیه تطهیر درباره آنان نازل شد و شیعیان آنان را معصوم می‌دانند. آیه اطعام و آیه مودت و آیه مباهله نیز درباره او و پدر و مادر و برادرش نازل شده است. او دو بار کل دارایی‌اش را در راه خدا بخشید و سه بار نیمی از اموالش را به نیازمندان داد. گفته‌اند به سبب همین بخشندگی‌ها، او را «کریم اهل بیت» خوانده‌اند.
حسن بن علی در ۲۱ رمضان سال ۴۰ قمری، و پس از شهادت امام علی(ع)، به امامت رسید و در همان روز، بیش از چهل هزار نفر با او برای خلافت بیعت کردند. معاویه، خلافت او را نپذیرفت و با لشکری از شام به سوی عراق حرکت کرد. امام مجتبی(ع) سپاهی به فرماندهی عبید الله بن عباس به سمت معاویه فرستاد و خود به همراه یک گروه دیگر به ساباط رفت. معاویه تلاش کرد با طرح شایعاتی میان سپاهیان امام حسن(ع)، زمینه را برای برقراری صلح فراهم کند. در این شرایط، امام حسن(ع) مورد سوءقصد یکی از خوارج قرار گرفت و زخمی شد و برای مداوا به مدائن انتقال یافت. همزمان، گروهی از سران کوفه به معاویه نامه نوشتند و قول دادند حسن بن علی را به وی تسلیم کنند یا به قتل برسانند. معاویه نیز نامه‌های کوفیان را برای حسن بن علی(ع) فرستاد و به او پیشنهاد صلح داد. امام مجتبی(ع) صلح و واگذاری خلافت به معاویه را پذیرفت به این شرط که معاویه بر اساس کتاب خدا و سنت پیامبر(ص) عمل نماید و برای خود جانشین تعیین نکند و همه مردم از جمله شیعیان علی(ع) در امنیت باشند. بعدها معاویه به هیچ‌یک از این شرط ها عمل نکرد.
پس از ماجرای صلح در سال ۴۱ قمری، به مدینه بازگشت و تا پایان عمر در آنجا ماند. او در مدینه مرجعیت علمی را بر عهده داشت و بنابر برخی گزارش‌ها از جایگاه اجتماعی بالایی برخوردار بود.
وقتی معاویه تصمیم گرفت برای ولایتعهدی پسرش یزید بیعت بگیرد، صد هزار درهم برای جعده (همسر امام حسن(ع)) فرستاد تا امام را مسموم کند. گفته‌اند حسن بن علی(ع) ۴۰ روز پس از مسموم شدن به شهادت رسید. بنابر نقلی، او وصیت کرده بود کنار قبر پیامبر(ص) دفن شود ولی مروان بن حکم و عده‌ای از بنی امیه مانع این کار شدند. پیکر او در قبرستان بقیع به خاک سپرده شد.
خبرنگار گروه قرآن و معارف خبرگزاری شبستان با حجت الاسلام والمسلمین «محمد گرایلی» عضو شورای سیاستگزاری و معاون آموزشی اندیشکده مدیریت راهبردی انقلابی شرق کشور و کارشناس فرهنگی گفت و گویی انجام داده است که در ادامه می خوانید.
امام حسن مجتبی (ع) چه ویژگی هایی اخلاقی و شخصیتی داشتند؟
اقدامات امام حسن مجتبی (ع) زیربنای حرکت و قیام امام حسین (ع) را فراهم کرد. یکی از اتفاقات خیلی سختی که در آن زمان رخ داد و کمتر به آن توجه می شود، این است که امام حسن مجتبی (ع) خود را فدا کرد تا جریان شیعه باقی بماند و روشنگری و بصیرت افزایی در جامعه ایجاد شود.
در آن دوره منابع تبلیغاتی زیادی وجود نداشت و سیاست ورزی های معاویه و اطرافیان اش باعث شد تا مردم در مقابل اهل بیت (ع) قرار بگیرند. در آن برهه از زمان و با توجه به هجمه های موجود به جریان شیعه مسایل به گونه ای مطرح شده بود که تمام مشکلات و معضلات جامعه از اهل بیت (ع) و نوع مقابله امام حسن (ع) است و این در حالی است که مردم آن عصر درک این را نداشتند که متوجه شوند امام دوم شیعیان به دلیل حفظ جایگاه مردم این مقاومت ها را انجام می دهد.
چه عواملی باعث شد تا امام حسن مجتبی (ع) با معاویه صلح کند؟ با مطابقت دوران امامت امام حسن مجتبی (ع) با عصر حاضر به چه نتایجی می توان دست یافت؟
نرمش قهرمانانه ای که با عنوان پذیرش صلح از سوی امام حسن مجتبی (ع) انجام می شود در طول گذشت آن زمان و با توجه به شرایطی که پیش روی مردم قرار داد و با آمدن معاویه برای مردم محرز شد که به آن مدینه فاضله ای که می خواستند دست نیافتند.
امام حسین (ع) بر مبنای مدیریت و رفتار جهادی که انجام داد با توجه به واقع بینی نهضت عاشورا را محقق کرد. در زمان امام صادق (ع) ما شاهد هستیم که چهار هزار طلبه تربیت می شوند تا اسلام و آموزه های دین اسلام را ترویج و تبلیغ کنند. به رغم تنگناهای اجتماعی و فرهنگی امام حسن مجتبی (ع) با رویکرد واقع بینانه مسیر دور زدن کج فهمی های فرهنگی را ایجاد کردند به طوری که شاهد هستیم در زمان امامان معصوم بعد از ایشان طلبه ها و شاگردان زیادی توسط امامان معصوم پرورش و تعلیم می یابند تا آموزه های دین اسلام را تبلیغ و ترویج کنند و به روشنگری مردم جامعه بپردازند به طوری که در عصر امام صادق (ع) ایشان چهار هزار طلبه پرورش و تعلیم می دهند که همه اینها را مدیون مقاومت امام حسن مجتبی (ع) هستیم.
اگر شرایط عصر حاضر را با دوره امام حسن مجتبی (ع) مطابقت دهیم در جریان خسارت محضی که در کشور حاکم شد و طیف لیبرال وارد جامعه شدند، مردم به این فکر افتادند که درها را به روی دشمن باز کنیم و همه شرایط آمریکا را به عنوان کدخدا بپذیریم. در چنین شرایطی رهبر معظم انقلاب اجازه نرمش قهرمانانه را دادند. طیفی که در جریان مقاومت ایستادند همان جماعتی هستند که در نتیجه نرمش قهرمانانه و عدم بصیرت افزایی مردم باعث شد جان خود را فدا کند اما تفاوت دوران امام حسن مجتبی (ع) با عصر حاضر این است که بصیرت مردم در زمان امام حسن مجتبی (ع) زیاد نبود اما در عصر حاضر مردم که تجربه تلخ اعتماد به دشمن را چشیدند پای میدان آمدند و شرایطی فراهم کردند که شرایط روی ریل واقعی قرار بگیرد. امروز مردم پای دین و انقلاب خود ایستاده اند و به رغم سختی های موجود مشکلات را می پذیرند تا اتفاقات خوبی برای کشور رخ دهد.
با توجه به اینکه امروز اثر ظاهری غیر از قرآن از ائمه اطهار (ع) نداریم با توجه به بیان اندیشمندان غربی نقشه دشمنان بر آب شده است به طوری که اندیشمندان غربی معتقدند دین اسلام در آینده گستره فراوانی بر روی کره زمین خواهد داشت که در راهپیمایی اربعین مردم هر ساله خود را نشان می دهند و به رغم عدم انجام تبلیغات مشاهده می کنیم که سال به سال بر تعداد جمعیت افزوده می شود که این امر برای احیای دین در عرصه بین المللی بسیار تاثیرگذار است.
امام حسن مجتبی (ع) چگونه و با چه شرایطی به نیازمندان کمک می کردند؟ چگونه می توان از سیره و منش سخاوت ایشان الگو گیری کنیم؟
امام حسن مجتبی (ع) پس از اینکه دید دشمن بر امور مسلط شده است به تربیت نیرو اقدام کرد که یکی از راه ها انجام کمک های مومنانه بود. با توجه به فشارهای داخل و خارج خانه نتیجه آن شد که تعدادی نیروهایی ممحز در ولایت تربیت کردند که به راحتی از خانواده و زندگی خود بگذرند تا پرچم اسلام را به صاحب واقعی خود برسانند.
در شرایط سخت فرهنگی و اجتماعی عصر حاضر دو راهکار اساسی برای نجات جامعه و رساندن پرچم اسلام به امام زمان وجود دارد. کار جهادی و کمک مومنانه یکی از اقداماتی است که باید انجام دهیم و در این راه همه مردم را باید عیال الله بدانیم و به آنها کمک کنیم چرا که کمک باعث رافت قلوب می شود.
برخی بزرگان سیاسی کشور به دنبال احیای جهاد سازندگی هستند که این اتفاق خوشایندی است. دشمن که می دانست نتیجه جهاد و رفتار مدیریت جهادی چگونه خواهد بود در سال های پس از پایان دفاع مقدس شرایطی ایجاد کرد که جهاد سازندگی منحل شود.
در شرایط فعلی برای نجات جامعه با کمترین هزینه باید بیشترین خدمت را به مردم ارایه کنیم که باعث بقا و بارور شدن درخت اسلام و انقلاب باشد و برای رسیدن به این هدف باید جهاد سازندگی احیا شود و دوباره رفتار مدیریت جهادی در کشور متبلور شود.
نظر شما