بهره گیری از فضائل امیر المومنین موجب اصلاح روابط فردی و خانوادگی می شود

خبرگزاری شبستان- مشهد- مرضیه وحدت؛ برای شناخت امام علی (ع) علاوه بر مطالعه تاریخ و تحلیل آن، می توان به سخنان آن حضرت درباره خودشان یا سخنان کسانی که حضرت را درک کرده و در مکتبش پرورش یافته اند، مراجعه کرد؛ شناخت حضرتش برای غیر معصوم کاری مشکل و چه بسا غیر ممکن است؛ به همین جهت، شاید بهترین راه شناخت حضرت مراجعه به سخنان معصومان(ع) و از جمله خود ایشان باشد. به مناسبت ولادت با سعادت امیرالمومنین علی (ع) این خبرگزاری با حجت الاسلام سید مهدی واعظ موسوی کارشناس امور خانواده و امور دینی و تربیتی گفتگویی داشته که در ادامه تقدیم می شود:

در خصوص شخصیت و جایگاه امام علی (ع) از بعد رفتاری در خانواده توضیح بفرمایید؟

برای شناخت امام علی (ع) علاوه بر مطالعه تاریخ و تحلیل آن، می توان به سخنان آن حضرت درباره خودشان یا سخنان کسانی که حضرت را درک کرده و در مکتبش پرورش یافته اند، مراجعه کرد و یکی از نمونه های بارز آن نهج البلاغه خود حضرت است؛ ایشان در نهج البلاغه در خصوص زن می فرمایند:" نیش زن نوش است". این جمله فوق العاده ای است و نشاندهنده ژرف نگری حضرت است که یک انسان ظاهر بین نبوده است و نشاندهنده نگاه زیبا شناختی حضرت در مورد زن آن هم در دوره ای که عرب جاهلی حتی در بعد از اسلام گاهی رگه های جاهلی در وجود آنها بود، است. همچنین این جمله حاکی از آن است که ایشان نسبت به زن مثبت اندیش و زن باور بودند؛ما می بینیم برخی از متدینین چنین ادعایی دارند اما در عمل زن باور نیستند.

جمله  دومی که نگاه عمیق و زیبایی شناسانه ایشان را در مورد زن می رساند این است که به رهبر آینده کشور اسلامی یعنی امام حسن محتبی (ع) توصیه ها و دستور العمل هایی دارند که به نامه 31 نهج البلاغه معروف شده است. حضرت در این نامه به فرزند خود سفارش می کنند که "مبادا کارهایی که از توان و طاقت زن خارج است را به همسر خود واگذار کنند به این دلیل که زن گل خوشبوی بهاری است و کارگزار و متصدی نیست که کار روی دوش او بگذاری، از اینرو با زن ظریفانه رفتارکن".

در اینجا حضرت زن را به گل تشبیه می کنند یعنی زن را باید بو کرد و نباید از او کار کشید و حتی در عبارتی می فرمایند: "کارهایی که موجب می شود زن از نظر زیبایی به او لطمه وارد شود به او واگذار نشود". این نشان از نگاه عمیق و ظریف حضرت به زن دارد که کار زیاد موجب موجب لطمه به زیبایی زن می شود و برای دوام زیبایی زن باید این مسئله را رعایت کنند و همچنین می فرمایند: "نباید زن مشغله های متعددی داشته باشد که این خود موجب صدمه به زن می شود".

همچنین ایشان به مردان در جنگ ها توصیه می کردند: خانم هایی که در جنگ به عنوان دشمن حضور دارند هیجانی نکنند و در مورد همسران نیز . بسیاری از مردان در مشاوره از همسران خود شکایت می کنند که همسرم به من بی احترامی کرده است در حالی که اگر این افراد همسران خود را هیجانی نکنند و عواطف و احساست آنها را تحریک نکنند قطعا زنان نیز توهین نمی کنند. این سخنان حضرت نشان دهنده نگاه عمیق، ژرف و زیبایی شناسانه ایشان نسبت به خانم ها و خانواده بوده است.

در واقع اگر چه اخیرا رشته زیباشناسی از فلسفه خارج شده اما 1400 سال پیش این مباحث توسط حضرت علی (ع) بیان شده است.

جامعه به تعالی می رسد که خانواده در آن متعالی باشد چطور می توانند همسران از حضرت علی (ع) الگو گیرند و آن را در زندگی خود پیاده کنند؟

حضرت علی (ع) می فرمایند: "نیمی از عقل و خرد ورزی این است که انسان با دیگران دوستی کند" نکته ای که در این کلام وجود دارد این است که بین دوست داشتن و دوستی تفاوتی وجود دارد، دوست داشتن از ریشه «حب» است  اما دوستی «رد» است . همه مردم را نمی توان دوست داشت اما نباید در دوستی کوتاهی کرد.

در واقع اگر چه همه را دوست نداریم اما باید با همه مردم دوستی کنیم، یعنی دوستی متوقف بر دوست داشتن نیست و حتما نباید در دوستی کسی را دوست داشته باشیم که بتوانیم با او دوستی کنیم . دوستی محتاج دوست داشتن نبست اما دوست داشتن محتاج دوستی است.

فردی شاید همسر خود را دوست ندارد اما می تواند با او دوستی کند ، چون اگر دوستی نکند نمی تواند با او ادامه زندگی دهد و دوستی کردن حداقل روابط انسانی را تامین می کند. دوست داشتن همه جا میسر نیست اما دوستی کردن همه جا میسر است و این یکی از نکات پربار حضرت در روابط خانواده و فردی است . همه روایط انسانی را این جمله کلیدی و حساس می تواند اصلاح کند.

مثلا فردی چون مادر زن و یا مادر شوهر خود را دوست ندارد نباید چون او را دوست ندارد با او برخورد بدی داشته باشد بلکه باید با او دوستی کند در واقع این موجب مدارا می شود و تنش را با دیگران یه کمترین حد ممکن می رساند.

همچنین چنین دوست داشتنی یکی از انواع تقیه است، برخی فکر می کنند تقیه فقط در مقابل مخالف است در حالی که تقیه در مقابل دوست نیز است گاهی انسان از فردی خوشش نمی آید اما لزومی ندارد که آن را در رفتار و زبان خود نشان دهد.

در مورد مسئولین نیز این صدق می کند؛ حضرت علی (ع) در نهج البلاغه خطاب به مالک اشتر می فرمایند: "به قلب خود بفهمان که رعیت را دوست داشته باشی" . برخی از سیاست پیشگان مردم دار خوبی هستند اما مردم خواه نیستند ولی سیاست مدار مسلمان در عهد نامه مالک اشتر این گونه تعبیر می شود که باید مردم را دوست داشته باشد و مردم خواه باشد. مانند پیامبر (ص) که درد مردم او را دردمند می کرد.

ما نیز باید گاهی قلب خود را وادار به دوست داشتن مردم کنیم اما این برای همه میسر نیست لذا حداقل انتظار دوستی کردن است .

حضرت علی (ع) فضائل بسیاری داشتند، به گوشه ای از این فضائل اشاره بفرمایید.

فضائل حضرت علی (ع) به قدری زیاد است که از وقت و حوصله ما خارج است و قابل بیان نیست، مسائلی که در بالا مطرح شد گوشه ای از فضائل ایشان نیز است، نگاه ایشان در سطح رهبری جامعه و نسبت به زنان جامعه خود نمونه ای از فضیلت های حضرت است، فضیلت این نیست که حضرت کار خارق العاده ای انجام دهند، حضرت علی (ع) برای عوام تعریفی دارند و برای خواص نیز تعریف دیگر. برای خواص و اهل فکر باید نگاه موشکافانه و عمیقی به معارف علی (ع) داشته باشیم. در واقع نهج الباغه حضرت در جهان بی نظیر است که نمونه ای از فضائل حضرت را بیان می کند.

مرحوم امام راحل در وصیت نامه خود می نویسند:" خدا را شکر که نهج البلاغه و صحیفه سجادیه از ما است و این جزو افتخارات جهان و بشریت است و فقط میراث فرهنگی اسلام نیست بلکه میراث فرهنگی بشریت است و همه باید از این میراث فرهنگی استفاده کنیم".

آقای آنتوان بارای مسیجی شیعه گرا در ملاقاتی که با وی داشتم، بیان داشت: من از 14 سالگی نهج البلاغه می خوانم  و تاکنون 24 مرتبه آن را خوانده ام و در هر بار خواندن مطلب تازه ای از این کتاب فراگرفتم و این کتاب به من حرف زدن و زندگی کردن را آموخته است و تمام زندگی من مرهون این کتاب است.

چرا به حضرت علی (ع) قرآن ناطق می گویند؟

قرآن یک نوشته و مکتوب است اما حضرت علی (ع) وقتی به تمام آنچه که در قرآن گفته شده عمل کرده است و تمام زندگی، مبارزات، اخلاق، رفتار، منطق عملی و نظری حضرت مطابق با قرآن است و هیچ فردی نمی تواند بگوید گوشه ای از زندگی و سیره حضرت علی (ع)با قرآن منافات دارد، قرآن ناطق می گویند و قرآن ناطق یعنی قرآن مجسم و به عبارتی اگر بخواهیم قرآن را از حالت صامت در بیاوریم وجود علی (ع) در آن تجلی پیدا می کند.

در روایت داریم که حضرت پیراهی از بازار خریدند و پوشیدند، به محض پوشیدن از آن پیراهن خوششان آمد، بلافاصله لباس را درآوردند و در راه خدا انفاق کردند و همان لباس کهنه قبل را پوشیدند و فرمودند: در قرآن ذکر شده به مقام نیکوکاری انسان نمی رسد مگر آنکه انسان از آنچه که دوست دارد انفاق کند و من چون این لباس را دوست داشتم آن را انفاق کردم تا به مقام ابرار برسم.

ما شاید بارها این آیات را خوانده ایم اما آن را در عرصه زندگی فردی، اجتماعی و خانوادگی نمی آوریم، در مشاوره هایی که دارم معمولا مراجعین حرف از دوست داشتن آنچه که خود می خواهند می زنند و قرآن را به عنوان الگو استفاده نمی کنند، در حالی که قرآن می گوید: خیلی چیزها را شما دوست دارید درحالی که برای شما شر است و بالعکس.

پیامبر گرامی اسلام می فرماید: "خداوند من را با قرآن تربیت کرد و این از افتخارات پیامبر (ص) و حضرت علی(ع) است".

لطفا کتابهایی که به ابعاد شخصیتی حضرت علی (ع) پرداخته شده را برای خوانندگان ما معرفی بفرمایید.

دانشمندان و عالمان زیادی در مورد فضائل حضرت علی (ع) تالیفاتی داشتند که شیعه نبودند و مسیحی و اهل تسنن بودند از جمله عبدالفتاح عبدالمقصود سنی مذهب که کتاب «امام علی (ع)» را در چندین جلد نوشته شده است، در این کتاب زندگی، مبارزات، اخلاق و سیره حضرت ذکر شده که به جوانان توصیه می کنم این کتاب را مطالعه کنند؛ همچنین دانشنامه امیرالمومنین تالیف محمدی ری شهری که در چندین جلد نگاشته شده است.

جواد فاضل نیز از نهج البلاغه ترجمه ای تحت عنوان سخنان علی (ع) داشته است که توصیه می کنم مخاطبان آن را بخوانند.