خبرگزاری شبستان-خراسان جنوبی؛ زهرا مهرور- نوروز بوی خوشی دارد، بوی پاکیزگی، مهربانی، شادی، عشق، نسیم خنک، عطر شکوفه و بوی طراوت و سرزندگی. نوروز که می‌شود و بوی بهار می‌رسد، نشاط در دل همه موج می زند و فرصتی مهیاست تا به دیدن گنجیه‌های سبز نهفته در دل کویر بزنیم. خراسان جنوبی با جاذبه‌های گردشگری و تاریخی بسیار همچون نگینی سبز با چشم‌اندازهای دیدنی، سیاحتی و فرهنگی در شرق کشور چشم به‌راه مسافران و گردشگران نوروزی است؛ منطقه‌ای آرمیده در حاشیه کویر با مردمانی غیور، خون‌گرم و مهربان.
یکی از جاذبه‌های این سرزمین، باغهای ایرانی با طراحی و معماری و آب‌نماها و پوشش گیاهان خاص است. بنابر آمار موجود ۱۱۹ باغ تاریخی در استان خراسان جنوبی وجود دارد که ۶۵ مورد آن در فهرست میراث ملی ثبت شده است. یکی از مهمترین باغهای تاریخی شهر بیرجند باغ جهانی اکبریه است که دارای عمارت و به لحاظ معماری و طبیعی چشم‌نواز است.
باغ و عمارت تاریخی اکبریه به عنوان زمرد سبز در کویر مجموعه ارزشمندی با قدمت بیش از یک قرن به زمانی باز می‌گردد که اکبریه روستایی در سه کیلومتری جنوب‌شرقی بیرجند بوده است. حاکمان شهر بیرجند در آن دوران مقر حکومتی خود را در این باغ بنا نهادند و اکبریه پذیرای دوران افرادی چون امیر علم خان حشمت الملک، محمدابراهیم خان شوکت الملک و اسدالله علم بوده است.
باغی مملو از زیبایی در کویر
مجموعه اکبریه دارای عناصر معماری نظیر سردر ورودی، عمارت، انبار، باغ، فضای بارانداز (اصطبل)، مسجد، استخر و حصار است که تا سال ۱۳۵۵ هجری شمسی در مالکیت خاندان علم بود ولی در این سال از سوی اسدالله علم برای احداث موزه، وقف آستان قدس رضوی شد. اتاق‌های متعدد، شاه نشین، هشتی‌ها، حوض‌خانه، گنبدخانه (معروف به کلاه فرنگی) و اتاق آیینه از بخش‌های این عمارت تاریخی است و در ضلع جنوبی عمارت مرکزی حیاط اندرونی قرار دارد که حوض ذخیره آب باغ در آن ایجاد شده است.
وجود انبوهی از درختان غیرمثمر همچون کاج با قدمتی بیش از ۱۰۰ سال در کنار درختان مثمر نظیر پسته و انار، همچنین درختچه‌هایی مانند رز، گل محمدی و بوته‌ها و گل‌های فصلی، تنوع مطلوبی از گونه‌های گیاهی را پدید آورده است. در قسمت جنوبی این باغ شگفت‌انگیز عمارتی وجود دارد که در زمان امیرعلم خان حشمت الملک بنا شده و در ۲ طبقه است که با دالان‌هایی بخش‌های مختلف آن به هم راه دارد.
قنات اکبریه در قدیم مامور آب‌رسانی به باغ عریض و طویل اکبریه بوده که آب از طریق کانال و لوله‌های زیرزمینی به استخر جنوبی عمارت وارد می‌شود و پس از آن از طریق جوی‌های سرپوشیده و از زیر عمارت به فضای باغ می‌رود. طراحی باغ اکبریه پیروی از اسلوب باغ ایرانی است، این را در طراحی چهارباغ می‌توان دید به طوری که با توجه به نظام هندسی موجود در کرت‌بندی، انطباق خیابان مرکزی بر محور تقارن کوشک و بنای سردر ورودی، دارای هندسه‌ای خالص و نظام‌مند و نشانگر یک نمونه برجسته باغ ایرانی است.
تلفیقی از گل و درخت و آب
مهمترین نکته شاخص در معماری باغ اکبریه و باغهای نظیر آن که در منطقه کویری خراسان جنوبی طراحی و احداث شده، نبوغ معمار در جدال با طبیعت بیابانی منطقه است. این ویژگی مهم استفاده بهینه از آب برای شادابی فضای سبز باغ، تعامل با محیط و چشم‌انداز، تنوع و تکثر در عین وحدت و حفظ سبک و نوآوری، شناخت اقلیم و تطابق امکانات با نیازهای طبیعی در ایجاد بهشتی کوچک در دل کویر را به دنبال داشته است.
وجود درختان بلند قامت کاج در دو طرف خیابان و نیز خیابان‌های منتهی به خیابان اصلی عمارت مرکزی بر زیبایی و طراوات باغ اکبریه و نمای آن افزوده است. باغ جنوبی واقع در جبهه جنوبی و کوچکتر از باغ شمالی است که بوسیله فضاهایی چون فضاهای خدماتی، عمارت مرکزی و دیواره غربی اصطبل احاطه شده و یکی از عناصر مهم، استخر نسبتا بزرگ با طرح مربع بوده که بخش عمده فضای باغ را به خود اختصاص داده است.
باغ و عمارت اکبریه بیرجند در نشست سی و پنجم یونسکو در سال ۲۰۱۱ میلادی به عنوان میراث جهانی یونسکو و به عنوان یکی از ۹ باغ تاریخی ایران به ثبت رسید و فصل تازه‌ای به روی این اثر تاریخی گشوده شد. این باغ ایرانی سرسبز با وسعت ۴۵ هزار متر مریع در حال حاضر با موزه باستان‌شناسی، مردم‌شناسی، مشاهیر، نمایشگاه فرش دستباف و نگارخانه و فضاهای مختلف از جمله بازارچه صنایع دستی پذیرای گردشگران و مسافران نوروزی است.
بنابر اعلام معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان جنوبی بیشترین بازدید از موزه‌های استان طی روزهای اخیر مربوط به موزه باستان‌شناسی و موزه مردم‌شناسی در باغ و عمارت اکبریه بیرجند بوده است.
نظر شما