به گزارش خبرگزاری شبستان از قم، از ماه مبارک رمضان با عنوان ماه رحمت و مغفرت، ماه ضیافت الهی و نیز ماه توبه و استغفار یاد می کنند؛ ماهی که آغوش خدای مهربان بیش از هر زمان دیگری به روی بندگانش به خصوص گنهکاران باز است و چه نیکو فرصتی است این ماه عزیز که زمینه برای توبه حقیقی و بازگشت به سوی خالق متعال در آن برای همه ما فراهم است.
در رابطه با اهمیت و عظمت این ماه عزیز و به خصوص معنا و مفهوم توبه و شرایط تحقق آن با حجت الاسلام و المسلمین محمد همتیان، از اساتید برجسته اخلاق حوزه علمیه قم به گفتگو پرداخته ایم که مشروح آن در ادامه می آید؛
ضمن تشکر از فرصتی که در اختیار ما قرار دادید، در همین ابتدا می خواهیم با معنا و مفهوم توبه آشنا شویم؛
ببینید توبه در لغت به معنای رجوع و بازگشت است؛ بازگشت در امور فیزیکی معنای روشنی دارد، یعنی آن که انسان راهی را برود و سپس آن راه را برگردد، اما در امور نفسانی و قلبی هم توبه معنای خاص خود را دارد، در اینجا توبه یعنی روح و نفس انسان که مدتی را با یک سری از صفات و خصلت ها گذرانده و سپری کرده و با آن ها همدم بوده، به دلیل تحقق یک نوع انقلاب و تحول درونی آن ها را ترک نموده و از آن ها برگردد.
در روایات ما از ماه مبارک رمضان به عنوان بهار معنویت و فرصتی برای توبه حقیقی یاد شده است.بفرمایید شرایط پذیرش توبه چیست؟
برپایه آنچه ما از آیات نورانی قرآن کریم و روایات حضرات معصومین(ع) دریافت می کنیم، یکی از مهم ترین نشانه‌هاى رحمت و لطف واسعه الهى، نعمت توبه و پذيرش آن از سوى خدای متعال است. البته باید توجه داشت که توبه در دین مبین اسلام داراى ویژگی ها و شرايطى است که از آن جمله پشيمانى از گناه، ترك آن و تصميم بر انجام ندادن دوباره گناه، همچنین تلافى و جبران گناه است به خصوص در آن جاهایی که حقی از فردی ضایع شده و حق الناسی پایمال شده که قطعاً باید این مساله جبران شود.
جالب این که در برخی روایات، از توبه تشبیه شده به بيرون آوردن لباس چركين از بدن و پوشيدن لباس پاك و تميز و واقعاً چه کسی است که دوست نداشته باشد لباس چرکین را از تن درآورده و لباس تمیز و مطهر بپوشد و عطر بزند.خدای متعال در در آغاز سوره مبارکه هود مى‌فرمايد: "و از پروردگار خود آمرزش بطلبيد، سپس به سوى او بازگرديد."
در واقع آدمی بايد خود را از گناهان پاك نموده و آن گاه خود را به اوصاف الهى آراسته کند همان گونه که حافظ در آن بیت معروف به زیبایی می گوید:" تا نفس، مبرّا ز نواهى نكنى/ دل، آئينه نور الهى نكنى"
در قرآن بیش از 80 بار از "توبه" و پذیرش توبه سخن به میان آمده و در ضمن بیش از 90 بار از "غفور" و "غفار" بودن خدا صحبت شده است؛ همه این ها یعنی این که ای بندگان خطاکار راه بازگشت به سوی همه خوبی ها یعنی پروردگار عالم به خصوص در ماه رمضان، کاملاً فراهم است و خوش به سعادت آن هایی که حقیقتاً از این فرصت طلایی به درستی استفاده کنند.
برخی افراد جامعه که دچار گناه و خطایی در زندگی شده اند، وقتی با آن ها صحبت می کنیم بیان می دارند که کارشان آن قدر زشت و ناپسند بوده که بعید است خدا توبه آن ها را بپذیرد و چه بسا به این بهانه باز هم به گناه خود ادامه می دهند. در پاسخ به صحبت و نظر این قبیل افراد چه باید گفت؟!
قبل از هر چیز باید بدانیم که بر اساس کلام خدا در قرآن و نیز فرمایشات نورانی اهل بیت(ع)،بالاترین گناه ، ناامیدی از رحمت خداست یعنی این که کسی نباید فکر کند که حالا به خاطر سنگینی گناهش از رحمت و بخشش الهی محروم خواهد ماند.
حتی ما در برخی آیات به صراحت مشاهده می کنیم که خداوند می فرماید: بندگان من از رحمت من ناامید نشوید که اگر توبه کنید همه گناهان شما را می آمرزم و این در حالی است که حتی در برخی مواقع ، خدای متعال گناهان ما را با توبه کردن تبدیل به حسنات می کند. یعنی نه تنها گناهان بخشیده می شود بلکه به جای آن ها در پرونده اعمال ما ثواب و حسنه ثبت می شود.
با وجود چنین خدایی آیا می شود از رحمت بی انتهای او ناامید شد؛ آن هم خدایی که توابین و توبه کنندگان را دوست دارد. بارها در قرآن با این عبارت روبرو می شویم که اِنَّ الله يُحِبُّ التَّوّابين، اما در عین حال باید توجه داشت پروردگار عالم به عنوان بی نیاز مطلق که حاکمیت همه چیز در دست اوست نیازی به توبه ما ندارد بلکه این ما هستیم که نیاز به او داریم و راهش توبه و استغفار است.
در روایتی از پیامبر(ص) داریم که حضرت فرمودند: "هيچ موجودى در پيشگاه خدا، محبوب‌تر از مرد يا زن توبه كننده نيست."
توبه نصوح به چه توبه ای گفته می شود و شرایط تحقق آن چیست؟!
خداوند در آیه سیزدهم سوره مبارکه مائده مي فرمايد: "تُوبُوا الى الله تَوبَة نَصُوحاً" یعنی: به درگاه الهى توبه نصوح كنيد.
امام صادق (ع) در تفسير واژه «نصوح» می فرمایند:"منظور آن توبه‌اى است كه هرگز به آن گناه باز نگردد."و همچنین امام هادى (ع) نیز در همین باره تأکید می کنند که "توبه نصوح، آن است كه باطن انسان مانند ظاهر بلكه بهتر از ظاهر باشد."
نکته مهمی که در این خصوص حائز اهمیت است این که نباید تصور کرد که صرف بیان توبه به زبان برای این منظور، کافی است.در تاریخ داریم که فردی براى خودنمايى به حضور امیرالمؤمنین(ع)رسید و گفت: "استغفرالله". حضرت چون از نیت این فرد آگاه بودند به او فرمودند: "مادرت به عزايت بنشيند آيا مى‌دانى استغفار تنها به زبان نيست و از درجه اعلى است؟" سپس فرمود: "استغفار و توبه داراى چند ركن است که از آن جمله پشيمانى از گناهان قبل، تصميم بر ترك گناه، اداى حق مردم، اداى حق الله،ذوب شدن گوشت بدن كه از غذاى حرام روييده شده با حزن و اندوه، می شود و آن گاه باید گفت استغفرالله."
نظر شما