حجت الاسلام «اکبر میرسپاه»، عضو هیئت علمی موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره) در گفت و گو با خبرنگار دین و اندیشه خبرگزاری شبستان با اشاره به تعریفی از اسلامی سازی علوم انسانی گفت: تصورات مختلفی در خصوص اسلام سازی علوم انسانی وجود دارد. بعضی ها تصور می کنند که ما باید همه تحقیقات اندیشمندان علوم انسانی را کنار بگذاریم و فقط بر اساس قرآن و روایات عمل کنیم که هرگز منظور این نیست. برخی هم معتقدند که با روش فقهی و اصولی تحقیقات علوم انسانی غربی را کنار بگذارید و خودتان از صفر شروع کنید که این هم درست نیست.
وی با طرح این سوال که تصویر صحیح اسلامی سازی علوم انسانی چیست؟ تصریح کرد:، این است که باید بر اساس معارف دینی خود علوم انسانی را بازسازی کنیم. یعنی این معارف ما در علوم انسانی تاثیر داشته باشد که این منطقی هم است. نمی شود یک چیزهایی را حقیقت بدانیم ولی در علوم انسانی درست مقابل همان چیزهایی که حقیقت می دانیم ، حرف بزنیم و قرار بگیریم.
این عضو هیئت علمی موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره) بیان کرد: وقتی یک مسلمان واقعی ضمن اینکه معارف اسلامی را قبول دارد آنها را حق نیز می داند به سراغ یکی از علوم انسانی می رود، می بیند که بعضی از مطالب ارایه شده در آن صددرصد ناهماهنگ و مخالف با بعضی از معارفی است که آن را آموخته، پس نمی توانیم بگوییم که هر دو درست است، چون اجتماع نقضین بوده و اجتماع نقضین هم محال است لذا چون آنها را حق می داند و برای حقانیت اش هم دلیل دارد، این مطالب را حذف می کند و طبق معارف دینی به آن شکل می دهد.
وی ادامه داد: گاهی اوقات هم به برخی از مطالب علوم انسانی برخورد می کند که غلط نیست ولی ناقص است و باید بر اساس معارف اسلامی آن را کامل کند. همان مطلب را حفظ می کند اما به صورت تکمیلی مطالبی از معارف دینی را به آن اضافه می کند. نکته دیگر اینکه علم آموزی خود، یک سفر است، همان طور که ملاصدرا هم اسم کتاب خود را "اسفار اربعه" گذاشته. " اسفار" جمع سفر و به معنای سفرهای چهارگانه است لذا ما با علم آموزی دائم در حال سیر کردن هستیم ضمن اینکه هر سیری هم جهت دارد و نمی تواند بدون جهت باشد، بنابراین اگر این جهت گیری، مطابق معارف دینی تنظیم نشده باشد آن را اصلاح و جهت گیری معارف اسلامی را لحاظ می کند.
حجت الاسلام میر سپاه با بیان اینکه جهت گیری ها در علم بسیار تاثیرگذار است افزود: پس از پیروزی انقلاب اسلامی و شروع جنگ تحمیلی در میان همه مطالب تجربی ای که وجود داشت و جوانان می توانستند آن را دنبال کنند، آنها به سراغ صنعت موشک سازی رفتند، چون به این وسیله می توانستند انقلاب خود را حفظ کنند، این معنای جهت دادن است.
وی با بیان اینکه هر علمی یک منظومه معرفتی و یک سیستم است، گفت: این منظومه معرفتی وقتی بر اساس معارف دینی، برخورد تهذیبی می شود، تهذیب یعنی آنهایی که صددرصد مقابل معارف اسلامی ما قرار دارد، حذفش می کنیم و معارف خود را جایگزین آن می کنیم. این می شود برخورد تصحیحی. یعنی گاهی مواقع می گوییم این حرف خوب است ولی یک قیدی باید بر اساس معارف خودمان به آن بزنیم؛ مثلا می گویند اوقات فراغت و تفریح نیاز زندگی انسان است اما ما می گوییم نه هر تفریحی بلکه تفریح سالم و بر اساس آن چیزی که اسلام ترسیم کرده، در واقع یک قیدی به آنها می زنیم که برخورد تصحیحی می شود.
این عضو هیئت علمی موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره) به برخورد تکمیلی اشاره کرد و افزود: یعنی تا اینجایی که اندیشمندان علوم انسانی غربی گفتند، درست ولی ناقص است لذا ما با معارف خودمان آنها را تکمیل اش می کنیم، آخرین برخورد، برخورد توجیهی است یعنی جهتی که ما قبول داریم. هدف ما کنار گذاشتن نظرات دیگران نیست، نظرات اندیشمندان غربی در علوم انسانی برای ما قابل احترام است ولی این منظومه معرفتی که چهار تصرف در آن اتفاق افتاده، یعنی تهذیب شده، تصحیح شده، تکمیل شده و توجیه هم شده؛ این شکل از علوم انسانی یک رنگ، بو و طعم اسلامی می گیرد که می گوییم این رشته اسلامی شده است.
وی با اشاره به چگونگی تبدیل علوم انسانی به یک گفتمان علمی در دانشگاه ها اظهار کرد: کافی است که افراد حرف هم را گوش کنند، یعنی مقابله های سیاسی نکنند. چون عده ای نسبت به این مساله سیاسی برخورد می کنند، اجازه حرف زدن نمی دهند یا جوسازی می کنند و با تهمت به گونه ای شخصیت گوینده را تخریب می کنند که نتواند صحبت کند والا اگر زمینه ای باشد به قدری منطق ما قوی است که به راحتی گفتمان برقرار می شود، چنانچه در بعضی جاها هم امکانپذیر شد. برخی از اساتید دانشگاه که هم محقق و هم متواضع هستند، این مسئله را پذیرفته اند؛ ضمن اینکه برخی از آنها تصور می کردند که ما می خواهیم یک فضای قرون وسطایی راه اندازی کنیم در حالی که اظهار کردند ما متوجه شدیم که هدف شما از اسلامی سازی علوم انسانی چیست و ما هم قبول می کنیم.
حجت الاسلام میر سپاه با اشاره به مهمترین چالش پیش روی اسلامی سازی علوم انسانی گفت: مهمترین چالش آزار و اذیت هایی است که غرب گرایان یا به تعبیری غرب زده ها دارند. آنها به هیچ عنوان آمادگی شنیدن هم ندارند.
نظر شما