تاثیر لقمه حرام در واقعه عاشورا/ بی تفاوتی و بی توجهی به ارزش های دینی از آثار مهم حرام خواری

به گزارش خبرنگار گروه قرآن و معارف خبرگزاری شبستان،  دشمنان امام حسین (ع) نماز می خواندند، روزه می گرفتند، به هیچ دردی نمی خورد! امام حسین روز عاشورا دو مرتبه سخنرانی کرد که در تاریخ وجود دارد؛ خوارزمی می نویسد: مرتبه دوم که آمد صحبت کند، تا شروع کرد، لشکر شروع کردند به های و هوی و جنجال کردن. هلهله کردند که حرفش را گوش نکنند. حضرت به آن ها خطاب کرد: «وَیلَکُم مَا عَلَیکُم أن تَنصِتُوا إلَیَّ فَتَسمَعُوا قَولِی» وای بر شما! چرا ساکت نمی شوید که حرف های مرا گوش کنید؟! سر و صدا، جار و جنجال راه انداختید که حرف های مرا گوش نکنید؟!

چرا که عده ای که عمرسعد از کوفه آورده بود، غذاهایشان را همراه خودشان آورده بودند؟ تمام غذاهایشان از بیت المال مسلمین بود. چند روز که آنجا بودند، عمرسعد به آنها غذا می داد. از کجا این  ها را آورده بود؟ همه اش از بیت  المال مسلمین بود. مال مسلمین را به حرام آورده بود و در شکم این  ها می ریخت. لذا شکم همه از حرام پر بود. نماز می خواندند، ولی مال حرام مانع اثرگذاری نماز بود. اصلاً گوش نمی کردند؛ جار و جنجال راه می اندازند که صدای امام را نشنوند. لذا در این خصوص با حجت الاسلام والمسلمین «علی اکبر ذاکری»، محقق و نویسنده و عضو سابق هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی گفت و گویی انجام دادیم که در ادامه مشروح آن تقدیم حضورتان می شود.

امام حسین (ع) در روز عاشورا به نکته ای اشاره کردند که بیانگر تاثیر لقمه حرام در شهادت انسان هاست، نقش لقمه حرام در ریزش های عاشورایی و حرام خواری چقدر در باز ماندن برخی از خواص و نیز عوام در همراهی امام حسین (ع) موثر بود؟

امام حسین (ع) در روز عاشورا به لشکر عمر سعد فرمودند:«کیف بکم مُلِئَت بُطُونُکُم مِنَ الحَرامِ» چگونه می خواهید سخنان من بر شما تاثیر بگذارد در حالی که شکم هایتان از مال حرام پر شده است. این نشان می دهد که لقمه حرام و بی توجهی در کسب حلال موجب انحراف انسان در زندگی می شود. در صورتی که بخواهیم سخن ابا عبدالله الحسین (ع) را مورد بررسی قرار دهیم، متوجه می شویم، کسانی که علیه امام حسین (ع) در کوفه اقدام نمودند بخشی از همان ریزه خواران دربار اموی بودند.

مسلم بن عقیل زمانی که شرایط کوفه را مساعد دید، اعلام کرد که مردم آمادگی استقبال از امام حسین (ع) را دارند. طبق تاریخ 18 هزار نفر با مسلم بیعت کردند اما چطور شد وقتی عبیدالله بن زیاد وارد کوفه شد، این جو عمومی که به نفع نماینده امام حسین (ع) بود، تغییر کرد. یکی از موارد مهمی که در این زمینه مطرح کردند، نقش خواص است. یعنی افرادی که در میان مردم تاثیرگذار بودند و مردم آنها را می شناختند و رفتارشان را به گونه ای باور داشتند کاری که عبیدالله بن زیاد کرد، این بود که بخشی از افراد قبایل را تهدید کرد و در بخش دیگر سکه ها و بیت المال کوفه را در اختیار سران قبایل قرار داد و از آنها خواست در هر کجا که نیاز است به مصرف برسانند. وقتی افراد طماع برای مال دنیا ارزش زیادی قایل هستند بالطبع برای جانشان بیشتر اهمیت می دهند و حاضر نیستند در راه رسیدن به اهداف و ارزش های دینی از جانشان بگذرند؛ این مسئله بسیار بدیهی است.

بر همین اساس وقتی بیت المال در اختیار بزرگانی از مردم کوفه و قبایل سرازیر شد، آنها با شایعه پراکنی مردم را از ورود لشکر شام ترساندند و به قدری جو اجتماعی را ملتهب نمودند که همه چیز به نفع سپاه دشمن پیش رفت ؛ بنابراین پولی که عبیدالله بن زیاد به ناحق به افراد سران قبایل داده بود، باعث شد که آنها بتوانند جو اجتماعی را دگرگون کنند. یکی از افرادی که در ملتهب کردن جو اجتماعی نقش مهمی داشت. شخصی به نام «قعقا بن شور زهلی» بود. وی در زمان حضرت علی (ع) کارگزار منطقه نیسان بود. حضرت متوجه سوء استفاده وی از بیت المال شدند. قعقا بن شور زهلی نیز وقتی متوجه شد، حضرت از دستبرد و خطای او به بیت المال آگاه شده است، فرار کرد و به نزد معاویه رفت. گفته شده است که وی ظاهرا 100 هزار درهم به ناحق از بیت المال برداشت کرده بود. وقتی خود را نزدیک منبر معاویه رساند جا برای نسشتن نداشت. در همان لحظه فردی جایش را به قعقا داد. معاویه متوجه شد  و در همان جلسه 100 هزار درهم را به قعقا داد. او هم صد هزار درهم را به فردی که جایش را به او داده بود، هدیه کرد. بعد از آن، این جریان ضرب المثل شد و گفتند «بهترین همنشین قعقا است» چون برای یک حرکت کردن و نشستن 100 هزار درهم نصیبش شد لذا همین فرد جزو کسانی بود که در کوفه مردم را علیه مسلم بن عقیل تحریک می کرد و آنها را از سپاه شام می ترساند؛ بنابراین این ثروت بیت المالی که می بایست عادلانه و منطقی برای نیازمندان به مصرف برسد در دست خواص قرار گرفت و این امر باعث تغییر جو اجتماعی کوفه شد.

بخشی از همان نیروها افرادی بودند که به دلیل کسب ثروت و موقعیت وارد سپاه عمر بن سعد شده بودند. اینکه می بینید از جزیی ترین وسایل شهدای کربلا دریغ نکردند، حتی انگشتر و پیراهن کهنه ابا عبدالله الحسین (ع) را نیز درآوردند به همین دلیل است. چون این افراد، افرادی بودند که پایبند به اصول و موازین اسلامی نبودند. هم فرماندهان و هم کسانی که برای کسب غنایم و به دست آوردن ثروت آمده بودند، هیچ کدام به اصول و موازین اسلامی پایبند نبودند؛ بنابراین لایه های درونی سپاه امام حسین (ع) کسانی بودند که مقید به کسب حلال نبودند؛ به همین دلیل است که امام حسین (ع) وقتی آنها را موعظه می کنند، آنها هلهله می کنند و نمی خواهند که سخنان حضرت را بشنوند و این جمله را بیان می کنند «کیف بکم مُلِئَت بُطُونُکُم مِنَ الحَرامِ ؛ چگونه سخنان من در شما اثر کند در حالی که شکم هایتان از مال حرام پر است. روایت است که اثرات لقمه حرام حداقل تا 40 روز در بدن فرد حرام خوار باقی می ماند و در صورتی که حرام خواری استمرار داشته باشد، رفتار، روش و عملکرد فرد را نیز تغییر می دهد.

درسی که ما می توانیم از این مسئله برای جامعه امروز بگیریم، چیست؟

همان طور که ملاحظه نمودید، ترکیب و تجهیز نیروهای امام حسین (ع) بر اساس حرام خواری بود؛ بنابراین ما باید توجه داشته باشیم که اگر امروز افرادی باشند که به دنبال کسب مال حرام، اختلاس یا سوء استفاده از بیت المال هستند و یا به هر روشی به دنبال احتکار و کم فروشی می باشند. طبق روایات این افراد قصی القلب می شوند، سخنان ارزشمند و آیات قرآن در آنها بی اثر می شود؛ چه کم و چه زیاد کسب مال حرام، حرام خواری محسوب می شود، در این صورت این گونه افراد از مسایل دینی و اعتقادی دور می شوند به گونه ای که ممکن است به مرور زمان نمازش را نیز ترک نماید، وقتی نمازش ترک شد نسبت به بسیاری از ضوابط دینی هم بی تفاوت می شوند، حتی بر سر دوستان خود هم کلاه می گذارد؛ لذا این سخن امام حسین (ع) نشان می دهد که اگر ما در کسب حلال دقت نداشته باشیم به شرایطی دچار می شویم که نه تنها در مقابل مومنین، متدینین و قوانین اسلام بلکه در برابر امام زمان خود نیز می ایستیم ابا عبدالله الحسین (ع) امام زمان خودشان بودند، شاید بخشی از نیروها به دلیل عدم آگاهی دست به چنین کاری زدند اما بخش عمده ای از آنها با خاندان امیرالمومنین (ع) و امام حسین (ع) آشنا بودند ولی به دلیل متاع دنیا و کسب ثروت در برابر حضرت ایستادند.

اما در عین حال می بینیم که برخی از همان لشکریان عمر بن سعد پشیمان شده و بر می گردند که حر بن ریاحی یکی از آنهاست؛ بنابراین ما باید در کسب درآمد خود دقت لازم را داشته باشیم که آنچه را که کسب می کنیم طبق ضوابط شرعی و قانونی باشد تا کسی به عنوان اختلاس یا سوء استفاده برای کسب قدرت و ثروت از قانون سوء استفاده نکند.

مهمترین آسیبی که می تواند در صورت افزایش حرام خواری جامعه را تهدید کند، چیست؟

اگر بخواهیم از سخن امام حسین (ع) برداشت کنیم، حضرت فرمودند: شما به سخنان من توجه نمی کنید چون شکم هایتان از حرام پر شده است. این جمله امام بی تفاوتی در برابر حق را نشان می دهد. یعنی آنها حاضر نبودند حتی سخن حق را بشنوند و به آن عمل کنند؛ به همین دلیل هلهله کردند که مبادا سخنان حضرت را بشنوند. چون از این نگران بودند که اگر بشنوند برایشان مسئولیت و تعهد ایجاد می کند در این صورت باید یک سری ضوابط دینی و شرعی را رعایت کند. می گفتند ما فعلا برای کسب غنایم و رسیدن به اهداف خودمان آمدیم؛ بنابراین بی تفاوتی و بی توجهی به ارزش های دینی و اسلامی یکی از آثار مهم حرام خواری و کسب روزی حرام است که از سخنان امام حسین (ع) می توان برداشت کرد.