به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری شبستان، «رمضان» نهمین ماه از ماه‌های قمری، ماه نزول قرآن است، این ماه آئین ها و آداب مختص خود را دارد که مسلمانان روزه دار با آنها یک ماه را سپری می کنند، نقاره زنی، سحری‌خوانی، دم دم سحری، منقبت خوانی، نوحه‌خوانی، اذان‌گویی، جزءخوانی قرآن به عنوان معروف ترین آئین های ماه رمضان در مناطق مختلف ایران شناخته می شود. در ادامه به یکی از آنها اشاره می شود.
یکی از آئین های مرسوم در ماه مبارک رمضان در ایران اسلامی «مناجات خوانی» است؛ در تعریف «مناجات خوانی» آمده است: مناجات خوانی ذکر، ادعیه، ثنا، دعا، اشعار و آواهای مذهبی است که در زمان برپایی مراسم عزاداری استفاده می شود و شکلی آوایی و نوعی نیایش عبادی به خود گرفته است.
مناجات خوانی از جمله آئین ها و مناسک مذهبی مرسوم از گذشته های بسیار دور در کشور است. شاید بتوان گفت مناجات خوانی هر راز و نیاز با معبود با استفاده از آواز و موسیقی است. تمامی آنچه از سحر تا اذان مغرب در ماه مبارک رمضان به عنوان ادعیه در دستگاه های موسیقی اجرا می شوند، مناجات خوانی تلقی می شوند.
یکی از معروف ترین مناجات های پیش از افطار خواندن «اَسماءُالحسنیٰ» یا «نام‌های نیکوی خداوند» به صورت جمع خوانی و تواشیح است. «اَسماءُالحسنیٰ» چیست؟
مناجات «اَسماءُالحسنیٰ» عبارتی برگرفته از قرآن است که در چهار سوره «طه» آیه ۸، «حشر» آیه ۲۴، «اَعراف» آیه ۱۸۰ و «اِسراء» آیه ۱۱۰ آمده که «خدا نام‌های نیکو دارد» و در سوره اعراف بعد از این جمله آمده است که خدا را با این نام‌ها بخوانید.
اغلب این صفات نیکوی خداوند توسط قاریان و مناجات خوانان به صورت گروهی و به شکل تواشیح خوانده می شود:
در برخی از احادیث، اهل‌بیت(ع) به عنوان مصادیق اسماءالحسنی معرفی شده‌اند و بر اساس همین روایات «خواندن خدا» در آیه ۱۸۰ سوره اَعراف را توسّل به اهل‌بیت تفسیر کرده‌اند.
نمونه عینی یک مناجات خوانی ربّنای معروف مرحوم محمد رضا شجریان است، این دعا برگرفته از آیات کلام الله مجید است که در دستگاه راست خوانده شده و با مرکب خوانی سری به دستگاه‌ها و آوازهای دیگر ردیف موسیقی ایرانی از جمله آواز افشاری، گوشه عراق (صبا) و عجم می‌زند و با مهارت برمی‌گردد.
اذکار و ادعیه ها از دیرباز تا کنون از سوی ذاکرین و ادعیه خوانان در مراسم های مذهبی و آئینی در ایران خوانده می شود و به عنوان یک آئین در روحیه جوانمردی و پهلوانی قهرمانان ایرانی تبلور یافته و در بسیاری از مراحل و مقاطع وسیله ای برای توسل به خاندان عصمت و طهارت است. بنابراین، آئین ها و مناسک مذهبی بخش جدایی ناپذیر فرهنگ شیعی هستند و مردم ایران با خواندن آنها با اهل بیت(ع) پیوند و الفتی گسستنی ناپذیر می گیرند.
ماه مبارک رمضان علاوه بر خواندن دعاهای سحر، مجیر، جوشن کبیر، ابوحمزه ثمالی و ... مناجات های بسیاری به زبان شعر فارسی دارد که شنیدن آنها خالی از لطف و فیض نیست؛ به عنوان نمونه «مناجات یا خدا» یکی از معروف ترین مناجات ها در ماه مبارک رمضان را در زیر مشاهده می کنید:
شده ام به بند غفلت اسیر/هستم از فرط عصیان سر به زیر
به حقّ حضرت نعم الامیر/اجرنا من النّار ِ یا مجیر
اجرنا من النّار ِ یا مجیر...
رمضان ماه ِ باران ِ رحمت/رمضان ماه ِ خوب ِ مغفرت
یا رب به حقّ قرآن و عترت/نگاهی کن به این عبد فقیر
اجرنا من النّار ِ یا مجیر...
ای خدا هستم رو سیاه ِ تو/آمدم در ظلّ ِ پناه ِ تو
از عطر نسیم نگاه تو/بگیرد جان بوی مُشک و عبیر
اجرنا من النّار ِ یا مجیر...
از ازل بر لطف ِ تو دل بستم/مهربان به راه ِ تو نشستم
اگرچه غرق گناهم،هستم/عاشق آن محبوب ِ بی نظیر
اجرنا من النّار ِ یا مجیر...
الهی به حقّ گلهای پرپر/ به حقّ شهید ِ گشته بی سر
حسین آن نور ِ چشم ِ پیغمبر(ص)/آن که شد بر تنش کفن حصیر
اجرنا من النّار ِ یا مجیر...
البته آئین مناجات خوانی مثل تمام مراسم های مذهبی و آئینی در ایران متأثر از واقعه عاشورا و شخصیت ملکوتی حضرت امام حسین (ع) نیز است. مناجات خوانان در همه مراسم های آئینی و مذهبی با ذکر و دعا یاد سالار و سرور شهیدان را گرامی می دارند.
پایان پیام/
نظر شما