به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری شبستان، ایران در زمینه صنایع دستی یکی از متنوع ترین کشورهای دنیاست و شاید به گزاف نباشد اگر بگوئیم خاستگاه بسیاری از هنرهای سنتی است، فرش ایرانی که چون نگین در هر خانه ای می درخشد حاصل دست زنان و مردانی است که پای چوبه های دار قالی زندگی را رج زده اند؛ دست بافت ها در هر منطقه ایران ویژگی ها و طرح های منحصر به فرد خود را دارند و می توان در آنها بخشی از آداب و رسوم، فرهنگ و تعلقات مردمان آن دیار را دید؛ دست بافت های قشقایی در میان بسیاری از مردم ایران و حتی جهان شهره هستند، اما این دست بافت ها چه ویژگی هایی دارند که توانسته اند زینت بخش خانه های مردم باشند؟
آنچه دستبافت قشقایی را متمایز از دیگر دستبافت های ایرانی می کند مرغوبیت پشم و رنگ طبیعی و طرح هایی ویژه و استنثنایی است که از اصالت و ظرافت خاص برخوردار است و هنر دست زنان قشقایی به حساب می آید؛ هنری دستی که زنان ایل خود پس از چیدن پشم گوسفند از ریسندگی گرفته تا رنگرزی و چله کشی و بافت را به عهده دارند، آثاری سرشار از طرح و رنگ و زیبایی که مهمان دل خانه های های ایرانی و چه بسا بسیاری از نقاط دنیاست ، از مهمترین مشخصه های دست بافت زنان قشقایی بویژه گلیم قشقایی نقش لچک ترنج و محرمات است که ویژگی عمده آن شیوه رنگ بندی و نقش های ترنج دار است، این دست بافت ها دارای فضای رنگی است که با این فضاهای رنگی از هم جدا می شوند و نقوش تزئینی و ساختار بسیار ساده ای دارند. سیاه چادر به عنوان نماد خانه عشایر قشقایی و دست بافت های چیده شده بر پیشخوان و بانویی با لباس زیبا در ورودی سالن ۳۸ هفدهمین نمایشگاه بین المللی گردشگری تهران حس کنجکاوی هر بازدید کننده ای را برمی انگیخت تا از این غرفه بازدید کند.
در این غرفه با «بی نظیر بهرامی کشکولی»، فعال صنایع دستی درباره صنایع دستی بویژه فرش، گلیم عشایر قشقایی که دار آن هم در این غرفه برپا بود گفتگو کردم. این فعال صنایع دستی و بافنده گلیم قشقایی درباره نقش زنان قشقایی در تولید دست بافت های قشقایی و تاثیر آنها براقتصاد و معیشت خانواده به خبرنگار فرهنگی خبرگزاری شبستان توضیح داد: صنایع دستی عشایر قشقایی محصولاتی چون فرش، گلیم، جاجیم، قالی، رند یا سوزنی است که غالب تولید کنندگان آن زنان هستند؛ بافندگان این دستبافت ها در خانه خود در کنار انجام دیگر امورات زندگی شان مشغول بافت این محصولات دستی هستند؛ این هنر صنعت علی رغم اشتغالزایی و درآمد زایی برای زنان به حفظ امنیت آنها نیز کمک می کند و در اقتصاد و معیشت خانواده نیز سهم بسزایی دارند.
لازمه حفظ و پاسداشت هنرهای سنتی من جمله فرش و گلیم آموزش هنرجو است، در شکل سنتی فرش بافی آموزش ها به صورت عملی از استاد به شاگرد منتقل می شود،او درباره آموزش هنرهای دستی مثل فرش، گلیم و جاجیم به متقاضیان می گوید: آموزش هنرهای دستی بستگی به تقاضای افرادی دارد که می‌خواهند این صنایع را فرا بگیرند، اغلب این افراد به صورت داوطلبانه تقاضای می‌کنند که در کنار اساتید قرار بگیرند تا مهارت های لازم را آموزش ببینند. در شکل دیگر صاحبان کارگاه های تولید فرش با شناسایی افراد مستعد با حمایت از آنها به آموزش این افراد در زمینه های مورد علاقه می پردازند و با در اختیار قرار دادن مواد اولیه به آنها باعث می شوند که هنرجویان هنر خود را به کار گیرند و دستبافت های را خلق کنند.
مدرنیزه شدن و تغییرات سبک زندگی باعث شده تولیدات سنتی هم از این تغییرات در امان نمانند و شیوه تولید بسیاری از هنرهای سنتی و از جمله دست بافت ها رو به فراموشی برود و حتی بسیاری از طرح ها و نقش و رنگ ها اسلیمی دیگر جذابیت چندانی برای افراد نداشته باشند، در این شرایط حفظ و پاسداشت و از طرفی احیای بافت‌های سنتی که منسوخ شده‌اند یک ضرورت انکار ناپذیر است، «بی نظیر بهرامی کشکولی» درباره احیای بافت های سنتی قشقایی و تاثیر آن بر ماندگاری هویت دست بافت های ایرانی می گوید: توجه به شیوه های قدیمی و اصیل گذشته در تولیدات مثل فرش و گلیم و جاجیم و... و استفاده از طرح و رنگ در بافت های سنتی می‌تواند تاثیر بسیاری در ماندگاری این میراث فرهنگی داشته باشد و باعث احیای این شیوه های اصیل می شود؛ باید افرادی را برای احیای هنرهای اصیل و فاخر آموزش دهند تا آن آثار فاخری که در گذشته وجود داشته مجدد زنده شود.
بافته های دست عشایر و غیرعشایر به عنوان میراث ملموس ایر ان شناخته می شوند اما آنچه این هنرها را مانا می کند توجه دادن نسل جوان و نوجوان به این میراث از طریق آموزش های آکادمیک و از طرفی فرهنگسازی رسانه ای است؛ این فعال صنایع دستی درباره توجه دادن نسل جوان به میراث فرهنگی ایران و از جمله فرش می گوید: هر صنعت دستی نیازمند حمایت است و فرش قشقایی و یا هر دست بافت اقوام ایرانی از این قاعده مستثنی نیست؛ اگر جوان ایرانی را به فراگیری هنرهای دستی مثل فرش ترغیب می کنیم باید زیر ساخت ها را برای او فراهم کنیم، یعنی جوان بافنده فرش که این شغل را به عنوان منبع درآمد خود برگزیده است باید امنیت خاطر داشته باشد که محصول او حمایت می شود و به فروش می رسد و... وقتی این حمایت ها انجام شود قطعا جوانان دیگری هم به این هنر روی می آورند چون برای آنها علاوه بر اشتغال آفرینی منبع درآمدی است و حمایت هم خواهد شد؛ اما اگر حمایتی نشود دچار دلزدگی و رخوت می شود و یا برای همیشه از آن خداحافظی می کند.
مهمترین مشخصه های دست بافت زنان قشقایی بویژه گلیم قشقایی نقش لچک ترنج و محرمات است که ویژگی عمده آن شیوه رنگ بندی و نقش های ترنج دار است، این دست بافت ها دارای فضای رنگی است که با این فضاهای رنگی از هم جدا می شوند و نقوش تزئینی و ساختار بسیار ساده ای دارند، دست بافت های قشقایی نقش های اصیل با درونمایه های از طرح و رنگ سالیان متمادی سینه به سنه به بافندگان فرش منتقل شده است، بی نظیر بهرامی کشکولی درباره نقوش فرش و گلیم قشقایی توضیح داد: فرش قشقایی چند نقش بسیار اصیل و ارزشمند دارد و در واقع این فرش یک لوگوی منحصر به فرد است که با اسلوب و قوانین خاص بافته شده و قواعد آن سینه به سینه به هنرمند فرش باف منتقل شده است؛ از جمله نقوش بسیار عالی قشقایی در بین قالی‌فرش می‌توان به «ناظم کشکولی»،« یک سر ناظم»،« دو سر ناظم»، «کرمانی یا ماهی درهم »، «ترنج«،« ۱۱ ترنج» و« ۹ ترنج» اشاره کرد گلیم قشقایی هم یک طرح مختلفی با اشکال هندسی بسیار متفاوت و متنوع است که اغلب در قالب زمینه بافی ،«محرمات» و « تب تبه» است.
در دهه هفتاد شمسی تولید دست بافت های قشقایی من جمله فرش، گلیم و گبه های رونق چندانی داشت و همین تولید انبوه باعث صادرات این هنر به کشورهای دیگر می شد، اما امروز این هنر صنعت نیز مانند بخش های دیگر متاثر از تحریم ها بوده و آن رونق گذشته را ندارد، این فعال صنایع دستی در این باره می گوید: متاسفانه شرایط اقتصادی کشور و تحریم‌ها روی صادرات فرش نیز تاثیر گذاشته است؛ بازار فرش نیز وقتی حمایت نشود و با تحریم مواجه باشد همانند هر محصول دیگری حالت رکود پیدا می‌کند.
زنان خالقان دست بافت های قشقایی مثل فرش و گلیم هستند، آنها باورها و اعتقادات و سبک زندگی و سختی های بیشمار زندگی ایلی را در قالب نقشمایه های زیبا می آفرینند و خانه ها را به هنر دستشان می آرایند.
پایان پیام/
نظر شما